Joke Laureyns en Kwint Manshoven van dansgezelschap kabinet K hebben jarenlange ervaring met het creëren van voorstellingen waarin professionele dansers en niet-professionelen (vaak kinderen) het podium delen. Ze ontwikkelen hun werk in België, maar evengoed in gebieden waar kinderen en jongeren opgroeien in moeilijke omstandigheden zoals in Tunesië, Libanon of de Westelijke Jordaanoever. Koen Haagdorens ging met Joke in gesprek.
Vanwaar de keuze om te werken met jonge, niet-professionele dansers?
Joke Laureyns: “Dat is toeval geweest. Tijdens een project in 2001 ontdekten we dat de combinatie van jonge, ongeschoolde lichamen en volwassen (vaak geschoolde) lichamen voor ons het best werkt. Onze choreografische taal heeft zich op dit ‘materiaal’ geënt. Als volwassenen en kinderen samen dansen, tillen ze elkaar op, bieden ze elkaar een wederzijds gevoel van vrijheid en verantwoordelijkheid. Een getrainde danser moet ten dele zijn expertise loslaten, terugkeren naar zijn essentie als mens. De term ‘dans’ wordt minder belangrijk, het gaat om een zoektocht naar menselijkheid. Body work is voor ons gewoon de meest effectieve manier om uit te reiken naar het individu.”
Hoe start je met kinderen die al een zware last op hun schouders dragen?
Laureyns: “Overal waar we komen, zelfs voor een workshop van een paar uur, starten we met spelen. Vaak gaat het over eenvoudige theaterspelletjes met minimale instructies, die naar de kern gaan: ruimte, lichaam, oogcontact. Die spelletjes zijn een gespreksstarter, om de spanning te breken tussen lichamen die elkaar niet kennen én om samen plezier te maken. Zeker in contexten van conflict merken we dat kinderen vaak gestresseerd zijn. We proberen hen te laten ontspannen door body work: we raken hen aan, leggen gewicht op hun schouders, draaien hun hoofd heen en weer. Het signaal dat daarvan uitgaat is: land maar, hier ben je veilig. Tegelijkertijd leren ze via spelletjes al de ‘regels’ kennen van het samen creëren. Het zijn serieuze spelletjes, als je ze zo wilt noemen.”
In België zijn de werkomstandigheden stabiel, maar in pakweg Ramallah of in Tunesië werken jullie met kinderen die minder geprivilegieerd zijn. Verandert dat iets aan jullie werkwijze?
Laureyns: “In wezen verandert onze methodiek niet, maar je kan de omstandigheden natuurlijk niet negeren. Ik ben bijvoorbeeld normaal gezien erg streng over stiptheid en aanwezigheid van de dansers. Bij de remake van horses in Tunesië werkten we met een kind dat zijn vader had verloren. Dat jongetje was nooit thuis, liep altijd op straat te dwalen. Onze lokale partner stuurde een driver de straat op om de jongen op te pikken als we moesten spelen. Het eerste wat hij nodig had was voeding. In zo’n situatie moet je je regels loslaten, iets anders is er niet mogelijk."
In veel van jullie creaties staan duetten centraal. Waarom?
Laureyns: “Een duet is een ontmoeting tussen twee lichamen. Het is een oeroude vorm van contact, waaruit geen ontsnapping mogelijk is - een duet vraagt om totale aanwezigheid. In het ontwikkelingsproces van zo’n duet schuilt vaak een soort therapeutische waarde: het gaat om vertrouwen, elkaar recht in de ogen kijken, het creëren van een moment van veiligheid. Voor een kind in conflictsituatie kan zo’n moment, waarop een volwassene zijn totale en onverdeelde aandacht schenkt, erg belangrijk zijn.”
Werken met kunst en kinderen in conflictsituaties - hoe doe je dat?
Uit de drie praktijkverhalen van het roadtripevent destilleerden we een set tips & tricks voor organisaties die willen omgaan met kinderen en jongeren in moeilijke situaties.
- Naast schrijven en spreken is ook body work essentieel, onder de vorm van theater, dans, het aanbieden van en werken met materialen…
- Laat de kinderen hun eigen projecten kiezen en bepalen, geef agency en wees zelf een gids
- Leg je toe op de waarde van het spel: spelletjes zijn een ‘serieuze aangelegenheid’ (Laureyns) en een tool om groepsdynamiek te ontwikkelen
- Neem de tijd om te observeren, om focus en vertrouwen op te bouwen
- Ontwikkel rituelen
- Beschouw kinderen als kinderen en niet enkel als getraumatiseerde lichamen. Creëer een gevoeligheid voor hun situatie zonder daar steeds op te focussen
- Artistiek werk kan ook gewoon artistiek werk zijn - het kan bevrijdend zijn om niet te focussen op het therapeutische, maar voluit te gaan voor de kracht van de verbeelding
- Wees aandachtig voor de manier waarop de lichamen van kinderen spreken - leer de signalen te interpreteren. Teach the teachers en train ook de professionele artiesten om deze signalen te herkennen
- Blijf steeds hoopvol
Laat je inspireren door de twee andere praktijkverhalen
Child body in conflict
Kan kunst een rol spelen in het leven van kinderen die opgroeien in conflictsituaties? We halen inspiratie bij Emile Saba van het Ashtar Theatre.
La Petite École: artistieke rituelen als houvast
Kan kunst een rol spelen in het leven van kinderen die opgroeien in conflictsituaties? We laten Marie Pierrard aan het woord over het educatief project La Petite Ecole.