Een nieuw UNESCO-kader voor kunst- en cultuureducatie, wat betekent dat concreet?

Het UNESCO Framework for Culture and Arts Education (2024) is een gloednieuw kader dat het belang van kunst- en cultuureducatie benadrukt, en dat op wereldniveau. Het kader koppelt kunst- en cultuureducatie aan een resem maatschappelijke uitdagingen zoals digitale transformatie, klimaatverandering, toenemende ongelijkheid, superdiversiteit, enzovoort. Om die uitdagingen aan te kunnen is een investering nodig in culturele vaardigheden en moet educatie worden herdacht.

Wat ging aan deze tekst vooraf?

UNESCO heeft sinds haar oprichting veel belang gehecht aan kunst- en cultuureducatie en organiseerde daar in 2006 en 2010 twee wereldconferenties over. De resultaten van deze bijeenkomsten zijn nog steeds een leidraad voor beleidsmedewerkers in kunst- en cultuureducatie:

• De Lisbon Roadmap for Arts Education (2006) benadrukt dat kunst- en cultuureducatie een belangrijke motor is om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Het document is een begin - een routekaart - maar biedt weinig concrete handvatten om mee aan de slag te gaan.

• De Seoul Agenda: Goals for the Development of Arts Education (2010) formuleert doelstellingen die de Lisbon Roadmap aanvullen. Door in te zetten op kwaliteitsvolle kunst- en cultuureducatie kan het onderwijs evolueren en bijdragen aan het omgaan met sociale en culturele uitdagingen.

Met een samenleving die snel verandert, bleek er na tien jaar behoefte aan een nieuw kader voor educatieve en beleidsmedewerkers over de hele wereld. Na een lang proces van wereldwijde bevragingen, vergaderingen met experts en dialoog met diverse stakeholders werd uiteindelijk een eerste ontwerp ontwikkeld voor een nieuwe tekst. Na feedback door de lidstaten werd in februari 2024 het eindresultaat goedgekeurd tijdens de wereldconferentie in Abu Dhabi.

Het UNESCO kader in een notendop

De tekst valt uiteen in ‘principes’ - waarden zeg maar - en concretere doelstellingen.

De 5 doelstellingen voor kunst- en cultuureducatie zijn als volgt samen te vatten:

1. Toegankelijkheid, inclusie & gelijkheid - Het kader benadrukt het belang van drempelverlagend werken, zowel fysiek als inhoudelijk. Enerzijds gaat het om gelijke toegang tot culturele infrastructuur, zodat iedereen kan deelnemen. Anderzijds benadrukt het kader de noodzaak tot inclusieve cultuureducatie. Die hoort democratisch, gedekoloniseerd en vrij van stereotypen te zijn.

2. Contextueel, kwalitatief & levenslang leren - Jong geleerd, oud gedaan! Het kader benadrukt het belang van kunst en cultuur in het onderwijs vanaf de vroege kinderjaren, met speciale aandacht voor lokale kennis. Het UNESCO-kader pleit voor plaatsgebonden, levenslang en intergenerationeel leren.

3. Culturele diversiteit & kritische betrokkenheid - Kunst- en cultuureducatie stimuleert zelfexpressie en de omgang met een diversiteit aan identiteiten. Het is een middel om kritisch te kijken naar cultuur en naar de bredere samenleving.

4. 21st century skills stimuleren - Kunst- en cultuureducatie kan worden ingezet om leesplezier te bevorderen of creativiteit en innovatie te stimuleren, door het bijvoorbeeld te integreren in burgerschapsvorming of in wetenschap (STEAM). Het versterkt de veerkracht van kinderen en jongeren zodat ze beter kunnen omgaan met onzekerheden en veranderingen in de toekomst.

5. Waarderen en verankeren van kunst- en cultuureducatie - UNESCO wil kunst- en cultuureducatie verankeren als een belangrijke motor voor de ontwikkeling van het kind en de verbetering van de onderwijskwaliteit. Dit door het een prominente plaats te geven in het onderwijscurriculum, de specifieke expertise van cultuureducatoren te erkennen en de intrinsieke waarde van kunst en cultuur te waarderen.

Hoe kan de cultuureducatieve sector met deze tekst aan de slag?

Geert Vandermeersche, onderzoeker kunst- en cultuureducatie bij BILD (VUB) en Tobias Frenssen, hoofd van het expertisecentrum Education & Development (UCLL), hebben daar interessante inzichten over te delen:

Vandermeersche: "Je merkt meteen bij het lezen dat UNESCO de nadruk legt op de maatschappelijke meerwaarde van kunst- en cultuureducatie. De tekst keert zich af van een art-for-arts-sake-discours en benadrukt de waarde van cultuureducatie ten dienste van de samenleving." Frenssen voegt toe: "Het kader wil dan ook een agenda zetten. Enerzijds richt het zich op beleidsmakers die direct het beleid bepalen. Anderzijds gelooft UNESCO dat praktijkwerkers door hun manier van werken op hun beurt de agenda beïnvloeden. Als je de tekst doorneemt, merk je meteen dat die op beide niveaus werkt." Frenssen: "Het UNESCO-kader geeft cultuureducatoren de nodige terminologie en argumenten om hun standpunten krachtig te verwoorden."

Vandermeersche gaat daarop verder: "Neem daarom de tekst door, organiseer een werksessie met collega’s en toets het kader af aan de eigen werking. Waarin herken je jezelf als organisatie? Waarop zet je al in? Met welke concepten uit de tekst voel je wrijving of afstand? Welke terminologie uit de tekst zou je kunnen gebruiken om eigen projecten krachtiger te maken? Zo’n reflectie kan helpen om de eigen praktijk te versterken en het in te bedden in de bredere visie van UNESCO."