Dé senior bestaat niet. De groep aan ouderen is minstens even divers als elke andere leeftijdsgroep en er spelen bij verschillende senioren verschillende verwachtingen en verlangens. Bij de gemeente Borgerhout hebben ze dat goed begrepen. Daar groeien en bloeien verschillende seniorengroepen, die bijeenkomen op basis van hun noden: er is een wandelgroep, een groep die handwerk beoefent, een groep die computerlessen volgt. Er is een groep senioren met migratieroots die samen op uitstap gaat, al aarzelt coördinator Kamal El Morabit om deze groep zo te benoemen: “We vertrekken niet vanuit wie mensen zijn, maar vanuit wat ze nodig hebben. Zelfs in de groep senioren met migratieroots zitten heel verschillende mensen. Maar goed, in de praktijk merken we wel dat de noden rond vrijetijdsparticipatie bij senioren met migratieroots toch wel verschillen van wat de klassieke verenigingen als OKRA bieden. Er zijn ook specifieke drempels, zoals de taaldrempel, die vragen om een gerichte aanpak.” El Morabit vertelt enthousiast hoe hij door proberen en experimenteren contact legde met deze groep, en langzaam de vrijetijdsparticipatie kon opbouwen.
De eerste stap is toegang krijgen tot deze groep senioren, hun noden leren kennen. Daarvoor heb je eerst en vooral sleutelfiguren nodig.
El Morabit: “Aanvankelijk dachten we: ‘We hebben hier een interessant aanbod voor senioren, we gaan dat eens verspreiden.’ Maar we kwamen er al gauw achter dat het zo niet werkt. De eerste stap is toegang krijgen tot deze groep senioren, hun noden leren kennen. Daarvoor heb je eerst en vooral sleutelfiguren nodig, mensen die de buurt goed kennen, de talen spreken en het vertrouwen genieten van een gemeenschap. Vaak zijn de senioren met migratieroots al op de een of andere manier verenigd in bestaande verbanden: in het dienstencentrum, rond een moskee, of ze zitten op de pleintjes met elkaar te babbelen. Dan is het de kwestie om daar als sleutelfiguur naartoe te gaan, goed te luisteren wat de behoeften zijn, en daar vervolgens op in te spelen.”
Dat lijkt een traag en arbeidsintensief proces.
El Morabit: “In eerste instantie wel. Je moet wel degelijk de tijd nemen om de groep te leren kennen en een groepsdynamiek op gang te brengen. Werken met sleutelfiguren/vrijwilligers is evengoed een zoektocht. Hen aansturen en begeleiden is zeker ook iets wat arbeidsintensief is. Maar eens die dynamiek er is, eens de groep zich gevormd heeft en je in gesprek met hen een programma hebt opgebouwd, is het belangrijk om de verantwoordelijkheid te beginnen delegeren. Ik geef een voorbeeldje. Een tijd terug zijn we gestart met het organiseren van ontbijten - ontmoetingsmomenten in de voormiddag, een gezellig samenzijn waarop mensen kunnen babbelen. Aanvankelijk voorzagen we alles zelf, na een tijdje merkten we dat er via mond-aan-mondreclame steeds meer senioren deelnamen, en na verloop van tijd begonnen die deelnemers zelf ontbijt mee te brengen. Vandaag voorzien wij enkel nog de locatie, de organisatie van de momenten is in handen van de sleutelfiguren en de groep. Mensen dragen zoveel mogelijk zelf mee de ontwikkeling en de organisatie van het vrijetijdsaanbod. Natuurlijk blijven wij vanuit het district ondersteunen en opvolgen, want niet alles is zomaar mogelijk, en dat evenwicht moet wel worden bewaard.”
Wat hebben jullie in de gesprekken met sleutelfiguren en senioren geleerd over hun noden?
El Morabit: “Dat ze erg verschillend zijn. (lacht) En dat je dus op maat moet werken. Zoals ik al aangaf is er een verschil tussen wat een groep senioren met Vlaamse roots verwacht van een uitstap en wat de groep senioren met migratieroots prettig vindt. Voor de eerste groep is een uitgewerkt programma met bezoek aan een culturele activiteit of restaurant belangrijk, de groep senioren met migratieroots wil eigenlijk gewoon samen zijn. Zolang er een uur van vertrek is, en een bestemming, vullen de rest liever zelf in. Het bezoeken van andere steden staat gewoonlijk wel bovenaan de lijst. We zijn bijvoorbeeld met deze groep al eens op uitstap geweest naar Brugge, en naar Oostende. Voor een aantal van deze senioren is dat niet alleen een gelegenheid om een onbekende stad te bezoeken, maar ook om te ervaren hoe ze een ticket bestellen voor een trein, waar ze de tram kunnen nemen, hoe de dienstregeling in elkaar zit. Het zijn leerervaringen die hen helpen om zelfstandig te worden bij eventueel toekomstige uitstappen. De praktische drempels vallen weg, omdat ze het al eens in groep hebben gedaan.”
Wat is de beste manier om met deze groep senioren te communiceren?
El Morabit: “Voor onze seniorenwerking in het algemeen blijven wij inzetten op papieren communicatie: flyers en affiches werken nog steeds goed. Maar specifiek voor de groep senioren met migratieachtergrond is Whatsapp hét kanaal. De deelnemers voegen elkaar toe, en zo groeit een groep die startte met tien personen al snel naar honderd deelnemers - dat zorgt voor een groot bereik. Er worden foto’s gepost van leuke uitstappen, wat weer voor positieve aandacht en vertrouwen zorgt bij volgende uitstappen. Het is voor ons heel gemakkelijk om onze flyer met vrijetijdsaanbod in die groep te zetten. De vrijwilligers zorgen er steeds voor dat de informatie vertaald wordt in de taal die gangbaar is binnen de groep, maar ook via een spraakberichtje. Sommige senioren zijn analfabeet, ook in hun eigen taal.”
De taal vormt dus een drempel om met senioren met migratieroots te communiceren?
El Morabit: “Dat is zo, en daarom zijn de sleutelfiguren en vrijwilligers zo belangrijk. Een kleine minderheid van deze groep kent een beetje Nederlands, de grootste groep niet. Al wil ik toch benadrukken dat ze best goed hun plan trekken. We hebben bijvoorbeeld recent, op vraag van de groep, een uitstap georganiseerd naar Oostmalle. We zijn met een 25-tal senioren en sleutelfiguren gaan wandelen in een natuurgebied, onder begeleiding van een gids van Natuurpunt. Die gids sprak in het Nederlands. Er zijn senioren die wat vertaling hebben gevraagd aan de sleutelfiguren, natuurlijk, maar al bij al is die gidsbeurt prima verlopen.”
In hoeverre spelen financiële drempels bij deze groep?
El Morabit: “Dat is een zeer delicate kwestie, waarover grote schaamte bestaat. Wij bieden sowieso al onze activiteiten gratis aan, opdat niemand zich wat dat betreft in zijn privacy zou aangetast voelen. Als we signalen opvangen verwijzen we mensen discreet door naar Iedereen Verdient Vakantie, dat werkt wel heel goed.”
Wat zou je andere organisaties of diensten die specifiek aan de slag willen met seniorengroepen met migratieroots nog willen meegeven?
El Morabit: “Dat er, in tegenstelling tot wat veel mensen denken, wel degelijk een grote behoefte bestaat aan vrijetijdsbesteding buiten de familiekring. We hebben soms te maken met culturen waarin de kinderen hun ouders te sterk beschermen, bijna tot op het punt dat ze hun moeder of vader onzelfstandig maken. Terwijl deze senioren er best ook behoefte aan hebben om onder leeftijdsgenoten te zijn. Daarnaast is het ook zo dat voor veel eerstegeneratiemigranten het concept ‘vrije tijd’ niet gekend is. Zij zijn naar hier gekomen om te werken, ook in het weekend, hun invulling van de schaarse ‘vrije tijd’ was onbestaande. Maar nu ze niet meer werken en ze ontdekken wat er mogelijk is zijn deze senioren vragende partij. We merken dat ze zelf komen vragen om een volgende uitstap of activiteit. Dat betekent voor ons dat het werkt.”
4 cruciale tips van Kamal
- Werk vraaggestuurd, pas je aanbod aan aan de noden en behoeften van je doelgroepen
- Werk met sleutelfiguren om toegang te krijgen tot deze groepen
- Delegeer en draag verantwoordelijkheid over aan de groepen
- Het is blijven zoeken, experimenteren, aanpassen - je moet flexibel zijn
Andere praktijkvoorbeelden vol inspiratie
